ماهیت آموزش از دیدگاه رایگلوث

رایگلوث (2009) معتقد است که فهم ماهیت آموزش هم برای رشد یک متخصص آموزشی و هم برای رشد حوزه آموزشی به طور کلی مفید و ضروری است. زبان مبهم و غیر ثابت مانع از چنین رشدی خواهد شد. نظریات متفاوت از کلمات مشابهی برای اشاره به پدیده های متفاوت و از کلمات متفاوت برای اشاره به پدیده های مشابه استفاده می کنند. بنابراین در زمینه تعریف آموزش رایگلوث چنین می نویسد:

در ابتدا باید چنین گفت که آموزش و ساختن با یکدیگر فرق دارند. در واقع آموزش برای تسهیل یادگیری است، در حالیکه ساختن به وسیله یادگیرنده انجام می شود. رویکردهای جدید از آموزشی حمایت می کنند که زمینه را برای ساختن یادگیری از طرف یادگیرنده فراهم آورد. این خود می طلبد که محیط یادگیری طوری سازماندهی شود که یادگیرنده به طور فعالی مواد و محتوا را دستکاری نموده و دانش خود را پی ریزی کند. در واقع آموزشی که باعث ساختن دانش نشود، آموزش نیست. با این مقدمه رایگلوث آموزش را چنین تعریف می کند: «هر چیزی که به طور هدفمند و آگاهانه برای تسهیل یادگیری انجام شود، آموزش است». همانطور که چنین امری شامل روشهای ساختن گرا و خود سازی می شود، روشهای سنتی به آموزش همچون سخنرانی و آموزش مستقیم را نیز در بر می گیرد.

البته به نظر می رسد رایگلوث در زمینه توضیح یادگیری کمی رویکرد افراطی را دنیال می کند. نمی توان گفت  آن نوع آموزشی که باعث ساختن دانش یا یادگیری نمی شود، آموزش نیست. گاهی اوقات آموزش در احسن وجه ارائه می گردد، اما یادگیری محقق نمی شود. چون یادگیری امری درونی و در کنترل یادگیرنده است و عوامل دیگری غیر از آموزش بر آن تاثیر دارند.

نمودار الگو ی رایگلوث

یک کلاس هوشمند از چند عنصر مهم و اساسی تشکیل می شود :

تخته هوشمند ، دیتا پروژکتور ، سیستم کامپیوتری ، نرم افزار های کمک آموزشی مخصوص تخته هوشمند

 تعریف تخته هوشمند

  به زبان ساده تخته هوشمند یعنی دستگاهی که تصویر پروژکتور یا نمایشگر را لمسی کند و بتوان با انگشت روی تصویر ایجاد شده کار کرد و با قرار گرفتن در محیط ویندوز بتواند بدون استفاده از کیبورد و ماوس و تنها با لمس کردن به مدیریت اطلاعات  بپردازد ، قرار گرفتن تخته هوشمند در کنار نرم افزار خاص آموزشی محیط  کلاسمان را  تعاملی و مهیج می کند .

دیتا پروژکتور:

دیتا پروژکتور دستگاهی است که عمل تصویر رسانی به تخته هوشمند در کلاس را برعهده دارد . یک دیتا پروژکتور شامل  5 ویژگی بارز است :

1.تکنولوژی تصویر(Display Technology)

2.ریزولوشن تصویر (Resolution )

3.شدت روشنایی (Brightness)

4.کنتراست تصویر(Contrast)

5.طول عمر لامپ( Lamp life and type)

تعریف سیستم کامپیوتری :

سیستم کامپیوتری به مواردی مانند : لپ تاپ ، مینی لپ تاپ ، پي سي،ميني پيسي اطلاق می شود که لازمه یک کلاس هوشمند است .

 نرم افزار های کمک آموزشی:

 اعم از ماشین حساب ، رسم نمودار ، آزمایشگاه مجازی ، دیکشنری انگلیسی فارسی ،....

ششمین نمایشگاه رسانه های دیجیتال وغرفه دانش دیجیتال

ششمین نمایشگاه رسانه های دیجیتال وغرفه دانش دیجیتال

میز ضد زلزله مدارس هم اختراع شد !+ عکس
دو دانشجوی ایتالیایی میز مدرسه مقاوم در برابر زلزله‌ طراحی كرده اند كه علاوه بر ایجاد سرپناه مناسب هنگام وقوع زلزله، می‌تواند به عنوان تونل نجات برای ورود نیروهای امدادی و كمك به دانش‌آموزان گرفتار در زیر آوار نیز استفاده شود.

 بهترین سرپناه برای دانش‌آموزان در هنگام وقوع زلزله، میزهای مدرسه است؛ اما بیشتر میزهای چوبی در صورت وقوع زلزله‌های مهیب و ریزش آوار، مقاومت چندانی در برابر بتن و فولاد ندارند.
«آرتور بروتو» و «ایدو برونو» دانشجویان ایتالیایی در قالب پروژه نهایی دانشگاهی، میز مقاوم در برابر زلزله را طراحی كردند كه در نمایشگاه تجهیزات مدارس در میلان ایتالیا نیز به نمایش گذاشته شده است.
در طراحی میز به سبك و قابل حمل بودن میز توجه شده است تا به راحتی توسط دانش‌آموزان و معلمان در كاربردهای روزمره جابجا شود. در هر چهار گوشه میز بخش‌های تاشو در نظر گرفته شده است كه فشار ناشی از ضربه را به جای بخش وسط میز، به اطراف منتقل می‌كند.
در آزمایشات صورت گرفته برای بررسی مقاومت میز، مواد مختلف با وزن‌های متفاوت شامل بتن، آهن و سنگ تا وزن یك هزار كیلوگرم از ارتفاع بر روی میز انداخته شدند.
در تمامی موارد سطح بالای میز خراب شد، اما بخش زیر میز كاملا سالم باقی ماند كه فضای كافی برای پناه گرفتن دانش‌آموزان را ایجاد می‌كند؛ این فضای خالی می‌توانند مانند تونل نجات برای ورود نیروهای امدادی و نجات افراد گرفتار نیز استفاده شود.
میز مقاوم در برابر زلزله از مواد ارزان تولید شده و قیمت نهایی این محصول نیز برای مدارس قابل قبول است.
این طرح منتظر ثبت اختراع و تأیید رسمی از سوی دانشگاه پادوآ ایتالیا است تا به مرحله تولید تجاری و عرضه به مدارس سراسر دنیا برسد.

فیلم تاریخجه تکنولوژی آموزشی

ضرورت کاربرد تکنولوژی آموزشی

به هر یک از ابعاد زندگی که نگاه کنیم حضور تکنولوژی را می بینیم. انواع رسانه های دیداری و شنیداری، سخت افزارها و نرم افزارها با محتواهای آموزشی جای خود را در نظام آموزشی باز کرده و در کنار مربیان تربیتی قدم بر میدارند.فراگیرانی که در خانه و محیط های خارج از مدرسه با کامپیوتر و انواع چندرسانه ای ها سروکار دارند نمی توانند زمان طولانی تنها به صحبتهای معلم توجه کنند. تکنولوژی آموزشی در اینجا به کمک مربیان آمده که بتواند به طرق مختلف آنها را در آموزش یاری دهد.
برخی گرایشات مهم وجود دارند که چهره تعلیم و تربیت را ده تا بیست سال آینده تغییر خواهند داد که بعضی از آنها به حضور تکنولوژی در آموزش اشاره دارد و از آنها می توان ضرورت کاربرد تکنولوژی آموزشی را دریافت. از جمله این گرایشات مهم می توان موارد زیر را بیان کرد:
- حرکت روزافزون به سمت آموزش فراگیر محوری
- افزایش تداوم در استفاده از مواد یادگیری انفرادی
- افزایش درک اهمیت توانمندی های کلی مرتبط به زندگی واقعی
- اهمیت بیشتردادن به فرایندهای یادگیری نسبت به محتوای برنامه های درس استمرار فعالیت جهت تصریح و تبیین ماهیت بازده های یادگیری مورد نظر از قبیل تنظیم شاخص های شایستگی و تنظیم معیارهای عملکرد(مبتنی بر اهداف)
- افزایش آگاهی نسبت به غیر طبیعی بودن روشهای ارزیابی سنتی مانند امتحان کتبی چند ساعته
- گسترش آگاهی نسبت به محاسن در یادگیری از طریق کار کردن در گروه بدون حضور معلم
- استمرار و گسترش سریع تکنولوژی اطلاعات و سیستم های رایانه ای
- مشارکت بیشتر عوامل تعلیم و تربیت در طراحی و استفاده از تجهیزات و برنامه های رایانه ای
- افزایش انتظارات از فراگیران با توجه به استفاده و دسترسی بیست و چهار ساعته به منابع یادگیری چندرسانه ای
- افزایش انتظارات از فراگیران مبنی براستفاده وسیع معلمان و مربیان از ابزارهای حمایتی تکنولوژی آموزشی در بالا بردن اثربخشی دوره ها و برنامه های خودآموزی
- گسترش سریع آشنایی فراگیران با رسانه های پیشرفته
همانطور که مشاهده می شود پنج مورد آخر مربوط به وجود تکنولوژی در آموزش است که البته خود گرایشات قبلی را هم تحت تاثیر قرار می دهد.(احدیان،1378)
تکنولوژی در هر دوره از زندگی بشر بسته به امکانات و توسعه خود آموزش را تحت تاثیر قرار می دهد. به بیان کلی تر گسترش و توسعه تکنولوژی همه ابعاد اقتصاد،فرهنگ،آموزش و... را پوشش می دهد. اما برخی جوامع می خواهند با توسعه تکنولوژی به همراه جوامع پیشرفته تر حرکت کنند، به همین دلیل فقط همین بعد وارد کردن ابزارها و تجهیزات را مورد توجه قرار می دهند و تاثیر ورود آنها بر زمینه های دیگر را نادیده می گیرند و تلاشی برای همسو کردن این ها نمی کنند. در واقع متخصص کارآمد تکنولوژی آموزشی برای همسو کردن دو متغییر تکنولوژی و آموزش(که حیطه وسیعی از زندگی را در بر دارد) پا به عرصه ی جهانی گذارده، تا بتواند پیش نیازها و بسترهای ورود هر نوع تکنولوژی جدیدی را در آموزش فراهم کند. تکنولوژی آموزشی خود نیز در این تغییر و تحولات گرایشات نوینی نسبت به قبل پیدا کرده است، که به طور مختصر به بعضی از آنها اشاره می شود:
* گسترش کامپیوترها در سطح مدارس و موسسات آموزشی
* دست یابی همگانی مدارس به منابع تلویزیونی
* افزایش جانبداری سیاستگذاران از بهره گیری تکنولوژی آموزشی
* افزایش تکنولوژی آموزشی در خانه و محیط اجتماعی
* توسعه شیوه های نوین در ارائه کاربرد تکنولوژی آموزشی
* لزوم سواد تکنولوژی آموزشی برای معلمان
* تکنولوژی آموزشی محل عمده برای حرکت به سمت اصلاحات آموزشی
تکنولوژی در هر دوره از زندگی بشر بسته به امکانات وتوسعه خود، آموزش را تحت تاثیر قرار داده و می دهد.
اگرتکنولوژی و آموزش را دو متغییر فرض کنیم با هم دارای همبستگی مثبت اند یعنی اگر تکنولوژی توسعه یافت این توسعه باید در آموزش هم دیده شود.
اما بعضی از جوامع نتوانسته اند که این دو مقوله را با هم هماهنگ کنند و به اشتباه این دو را از هم جدا می دانند. به عبارتی دیگر توسعه تکنولوژی را به مرزهای خود وارد کرده اند اما آموزش را که خود تکنولوژی
را هم در بر می گیرد را نادیده می گیرند. البته ضرورت کاربرد تکنولوژی اموزشی با عدم استفاده برخی جوامع از آن نفی نمی شود و همچنان بنا به بسیاری از گرایشات و دلایل که به برخی از آنها در بالا اشاره شد ، کاربرد تکنولوژی آموزشی امری قطعی و ضروری در آینده خواهد بود.

      تکنولوژی آموزشی و روشهای جدید تدریس

هر نظام آموزشی در صورتی در انجام رسالت خود موفق خواهد شد که دارای معلمانی برخوردار از صلاحیتهای علمی و آشنا به روشهای آموزشی و مجهز به مهارتهای آموزشی و شغلی و حرفه ای باشد.  پس بنابراین 3 بال معلم جهت پرواز موفقیت آمیز در فضای آموزش را می توان:

1- صلاحیتهای علمی مورد نظر

2- جزئیات مفید و موثر آموزشی و اطلاعات عمومی

3- تلفیق آگاهی های علمی و تجربیات علمی نام برد.

تكنولوژی آموزشی چیست؟

تكنولوژی آموزشی چیست؟

تكنولوژی آموزشی، به مفهوم جدید آن، از وسایل سمعی و بصری بحث نمی كند همچنین، هدف تكولوژی آموزشی، ترویج و توسعة تلویزیون، رادیو و ماشینهای آموزشی، كامپیوتر و سایر ابزارهای آموزشی قدیم یا جدید نیست. به علاوه تكنولوژی آموزشی به وسایل مكانیكی یا الكترونیكی نیز اطلاق نمی شود و چنانچه روزی پریزهای برق مسدود شود یا نیروی برق برای همیشه از بین برودع تكنولوژی آموزشی همچنان وجود دارد و ما نیز همواره به آن نیازمند خواهیم بود؛ زیرا تكنولوژی آموزشی به همان گستردگی آموزش و پرورش است.

مفهوم تكنولوژی آموزشی

تكنولوژی آموزشی، درعمل با طراحی و ارزشیابی برنامه های درسی، تجارب آموزشی، اجرا و اصلاح مجدد آنها بستگی دارد، به بیانی دیگر: تكنولوژی آموزشی یك روش اصولی و منطقی برای حل مشكلات آموزشی و برنامه ریزی درسی است كه با نوعی تفكر سیستماتیك ( منظم و علمی) همراه است.

با توجه به این مفهوم، اطلاق عنوان تكنولوژی آموزشی به وسایل سمعی و بصری یا سایر ابزارهای آموزشی و كمك آموزشی، صحیح به نظر نمی رسد. البته این بدان معنی نیست كه در روش تكنولوژی آموزشی، از وسایل سمعی و بصری یا رسانه های آموزشی استفاده نمی شود؛ بلكه بر عكس ، استفاده از وسایل سمعی و بصری و  كاربرد رسانه ها در همة مفاهیم و تعاریف تكنولوژی آموزشی مستتر است. اما هیچ یك از سیستمهای پذیرفته شدة تكنولوژی آموزشی، وسایل و رسانه ها را هدف نمی داند و آنها را وسیله ای برای عمومیت دادن و زودتر به نتیجه رسیدن تلقی می كند.

برای توجیه این مفهوم، نخست تكنولوژی و سپس تكنولوژی آموزشی را تعریف می كنیم.

تعریف تكنولوژی و تكنولوژی آموزشی

« كاربرد ابتكاری یافته های یك رشتة علمی را در صنعت- یا در یك كار عملی- تكنولوژی می گویند.»با توجه به این تعریف، تكنولوژی آموزشی را چنین تعریف كرده اند:

« مجموعه ای از معلومات ناشی از كاربرد علوم آموزشی و فراگیری در دنیای حقیقی كلاس درس، همراه با ابزارها و روشهایی كه كاربرد علوم گفته شده در بالا را تسهیل می كند...»[

علاوه بر تعریف فوق، از تكنولوژی آموزشی تعریفهای دیگری نیز شده است. تعریف زیر را كه از سایر تعریفها جامع تر است، برای آگاهی آن دسته از علاقه مندان كه به تازگی با مفهوم تكنولوژی آموزشی آشنا شده اند، انتخاب كرده ایم:

« تكنولوژی آموزشی عبارت است از روش سیستماتیك طراحی، اجرای و ارزشیابی كل فرایند تدریس و یادگیری كه براساس هدفهای معین و یا بهره گیری از یافته های روان شناسی یادگیری و علم ارتباطات و به كارگیری منابع مختلف- اعم از انسانی وغیر انسانی- به منظور آموزش مؤثرتر تنظیم واجرا می شود. »

از تحلیل تعریف فوق چنین نتیجه می گیریم كه تكنولوژی آموزشی:

- یك روش است.

- این روش سیستماتیك است؛ یعنی مؤلفه های فرایند آموزشی، با تدبیر خاصی ، در كنار هم قرار می گیرند. و براساس یك رابطة منطقی وعمل متقابل، برای رسیدن به یك هدف معین و به صورت یك واحد، عمل می كنند.

- هدف این روش(تكنولوژی آموزشی) رسیدن به آموزش مؤثرتر، یعنی افزایش كیفیت و كمیت یادگیری است.

- قلمرو تكنولوژی آموزشی، طراحی، اجرا و ارزشیابی كل فرایند تدریس و یادگیری است.

- در این روش ، از یافته های روان شناسی- بخصوص روانشناسی یادگیری و علوم ارتباطات- به طور عملی استفاده می شود.

- منابع لازم، براساس هدفهای آموزشی و محتوای درسی انتخاب می شود كه ممكن است شامل انسان یا اشیاء و ابزارهای یا هر دو باشد.

در اینجا این سوال ها پیش می آید كه : چرا گروهی وسایل سمعی و بصری( سخت افزارها) ، عده ای، مواد آموزشی (نرم افزارها) و جمعی هم فنون مربوط به طراحی ، اجرا و ارزشیابی كل فرایند آموزشی را تكنولوژی آموزشی می دانند؟ این چندگانگی تعبیر از كجاست؟  و چرا این چند گانگی در مفهوم تكنولوژی آموزشی به وجود آمده است؟

پاسخ این سؤال ها در مسیر و مراحل تكامل تكنولوژی آموزشی نهفته است كه به اختصار بیان می شود:

1- پیش از شكل گیری و ظهور مفهوم جدید تكنولوژی آموزشی، این عنوان به تكنولوژی ابزارهای سمعی و بصری( سخت افزارها) اطلاق می شد. در این مرحله ابزارها و وسایل سمعی و بصری رونق خاصی پیدا كردند. هدف از كاربرد این وسایل،كمك به معلم در امر آموزش بود. انواع پروژكتورهای فیلم و اسلاید، تلویزیون، رادیو، تخته سیاه، و... همه جزو وسایل سمعی و بصری محسوب می شدند. از این رو، این وسایل عملاً به نام وسایل كمك آموزشی معروف شدند. این عقدیه كه وسایل سمعی و بصری امر تدریس را تسهیل می كند؛ محیط كلاس را از یكنواخت بیرون می آورد؛ و گروه بیشتری از دانش آموزان زیر تعلیم قرار می گیرند، سبب توسعه و تكمیل كارافزارهای سمعی و بصری شده  كه در حقیقت همان تكمیل تكنولوژی ابزارهای آموزشی است. ولی این دلخوشی چندان طول نكشید و درعمل با شكست روبه رو شد. زیرا صرف هزینه های گزاف برای تهیة این دستگاهها و كم اعتباری آن ها از نظر معلمان، كمبود نرم افزارهای آموزشی، بی اعتقادی و همچنین ترس برخی معلمان از كاربرد دستگاه های فنی و بالاتر از همه، نبودن منطق و انگیزة كافی برای اثبات كارآیی این دستگاهها در پیشرفت امر آموزش، سبب دوری گرفتن و امتناع تدریجی معلمان از آن ها شد.

2- در مرحلة دوم، انواع مواد آموزشی، بویژه نرم افزارها( یعنی خوارك دستگاه های سمعی و بصری ، مانند: فیلم، اسلاید،

طلق شفاف، نوار ویدیو ، ...) توسعه پیدا كردند؛ به ترتیبی كه انواع عكس ها ، كتاب ها، كیت ها و بازی های آموزشی، یكی بعد از دیگری وارد صحنة آموزشی شدند. در همین دوره استفاده از اشیای سه بعدی و اشیای حقیقی دركلاس های درس معمول شد. ولی در هر حال هدف ، همان كمك به معلم و تسهیل امر تدریس بود؛ یعنی ابزارها و مواد كمك آموزشی به منظور تدریس بهتر ساخته می شدند. این وسایل نیز در  عمل چندان موفقیتی به دست نیاوردند. زیرا نرم افزارها اغلب براساس منافع شركتهای تجارتی و نه بر مبنای نیازهای آموزشی تولید می شدند.

از طرف دیگر ، اهل فن به تدریج تذكر می دادند كه  تدریس موفقیت آمیز، مستلزم یادگیری موفقیت آمیز نیست. در طرز تفكر اول، معلم محول تمام فعالیتهای آموزشی است و آموزش( تدریس) اصل به حساب می آید. ولی در برداشت دوم ، دانش آموز یا به عبارت بهتر،  یادگیری هدف غایی آموزش است. آثار این طرز تفكر در مرحلة سوم تكامل تكنولوژی ، به خوبی نمایان شد.

3- در مرحلة سوم، كل فرایند تدریس و یادگیری به صورت یك سیستم واحد آموزشی مورد توجه قرار گرفت كه محور اصلی سیستم را دانش آموزان تشكیل می دهد. براساس این طرز تفكر ، هدف های آموزشی تعیین می شود. محتوای درسی و تجارب آموزشی تنظیم می گردد، توانایی فردی دانش آموزان مشخص می شود؛ برنامه های آموزشی به طور منطقی به اجرا در می آیند و از كل فرایند آموزشی و یادگیری ارزشیابی به عمل می آید.

این طرز تفكر جدید دربارة تكنولوژی آموزشی ( برنامه ریزی علمی و منطقی كه از تعیین هدفهای آموزشی به ارزشیابی كل فرایند آموزشی منتهی می شود) در واقع قلمرو تكنولوژی آموزشی را تعیین وظایف تكنولوژیست های آموزش های را مشخص كرد. همچنین، در این دوره وسایل سمعی و بصری به نام وسایل آموزشی( نه وسایل كمك آموزشی) در داخل یك سیستم بزرگ تر آموزشی قرار گرفت و بدین ترتیب تكنولوژی ابزارهای آموزشی در شكم تكنولوژی قوی تر و تازه ای به نام تكنولوژی سیستم ها فرو رفت.

منابع:

 [1] دانشگاه تربیت معلم- سمینار تكنولوژی آموزشی، تهران خرداد ماه 1356

[2] دفتر همكاری حوزه و دانشگاه ، نشریه تكنولوژی آموزشی

[3] دكتر ناصر موفقیان، چند گزارش در زمینه تكنولوژی آموزشی، خرداد ماه 1353

[4] Brown , LWis , Harcleroad, av.Instruction, Technology Media and Methods. New York, Fifth Edition